ΤΗΝ ΤΡΙΤΗ 22 Αυγούστου 2023 στο Μουσείο Αγώνος ΕΟΚΑ, δίπλα στο κτήριο της παλαιάς Αρχιεπισκοπής της Λευκωσίας και απέναντι από το ιστορικό Παγκύπριον Γυμνάσιον, ο Αρχηγός της Εθνικής Φρουράς αντιστράτηγος Δημόκριτος Ζερβάκης, λίγες μέρες προτού ολοκληρώσει την υπηρεσία του, παρέδωσε στο Μουσείο, για να προστεθεί στα εκθέματά του, ένα παλαιό γερμανικό αυτόματο τυφέκιο κατασκευής του 1944, τύπου Στούρμγκεβερ (ΜΡ-44), το οποίο είχε εντοπισθεί στις αποθήκες παλαιού οπλισμού της ΕΦ και το οποίο ουδέποτε χρησιμοποιήθηκε από τις μονάδες της, αλλά διαπιστώθηκε, ως σπουδαίο ιστορικό εύρημα, ότι ανήκε στους αντάρτες του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα της Ε.Ο.Κ.Α. 1955-1959 και το οποίο, μέσα από ανεξιχνίαστες εισέτι τυχαίες διαδρομές φυλασσόταν εν τέλει επί εικοσαετίαν σε βιτρίνα κειμηλίων της Διοίκησης Καταδρομών Κύπρου.
Ο συγκεκριμένος τύπος όπλου το οποίο πρόλαβε να παραγάγει και με το οποίο όπλισε ορισμένα στρατεύματά της το 1944, ένα έτος πριν από την ολοκληρωτική της ήττα, η ναζιστική Γερμανία του Χίτλερ, αποτελεί ένα από τα πρώτα παγκοσμίως στην ιστορία του οπλισμού, αυτόματο τυφέκιο εφόδου.
Το σχέδιο της κατασκευής και της λειτουργίας του γερμανικού Στούρμγκεβερ, υιοθέτησε μετέπειτα και ανέπτυξε ο σοβιετικός Μιχαήλ Καλάσνικωφ για να σχεδιάσει το πασίγνωστο από το 1947 σε όλο τον κόσμο ρωσικό αυτόματο τυφέκιο εφόδου ΑΚ-47 Καλάσνικωφ.
ΠΡΩΤΗ φορά που γνώσθηκε δημοσίως, επισήμως και με τεκμήρια, η ύπαρξη στην Κύπρο του πρώτου στην ιστορία από το 1944 αυτόματου τυφεκίου, του γερμανικού Στούρμγκεβερ (Sturmgewehr - StG) ΜP-44, ήταν στο «Ειδικό Δικαστήριο» το οποίο συγκρότησαν οι Εγγλέζοι Αποικιοκράτες για Απαγχονισμούς εναντίον της Κυπριακής Επανάστασης του 1955-1959, ως ένα από τα όπλα των ανταρτών της Ε.Ο.Κ.Α., στην δίκη από 23η έως 28η Φεβρουαρίου 1956, όπου καταδικάστηκαν σε θάνατο και απαγχονίστηκαν 9η Αυγούστου 1956 οι αγωνιστές της Ε.Ο.Κ.Α. Ανδρέας Ζάκος 25 χρ. και Χαρίλαος Μιχαήλ 20 χρ.
ΟΙ ΔΥΟ ΑΓΩΝΙΣΤΕΣ είχαν συλληφθεί από τους Άγγλους στις 15 Δεκεμβρίου 1955, στην μάχη η οποία διεξήχθη στην περιοχή Μερσινάκι κοντά στους αρχαίους Σόλους, στον δρόμο από τον Ξερό προς τον Πύργο της Τηλλυρίας, όπου θυσιάστηκε και ο πρώτος σε μάχη αντάρτης της Ε.Ο.Κ.Α. Χαράλαμπος Μούσκος 23 χρ. εξάδελφος του Αρχιεπισκόπου και Εθνάρχη Μακαρίου Γ΄ και όπου τραυματίστηκε και διέφυγε μαζί με άλλους συμμαχητές του ο θυσιασθείς εν τέλει 18 Ιανουαρίου 1957 στην Ευρύχου, σε άλλη μάχη με τον βρετανικό στρατό, αρχηγός της ανταρτικής ομάδας «Ουρανός» Μάρκος Δράκος 25 χρ.
ΣΤΟΝ ΧΩΡΟ της ενέδρας στο Μερσινάκι οι Εγγλέζοι, ανάμεσα στα άλλα τεκμήρια που εντόπισαν, περισυνέλεξαν, εξέτασαν και παρουσίασαν στην δίκη, έδειξαν και έναν πλήρη, με 30 φυσίγγια, κυρτό γεμιστήρα και δύο σακκίδια με άλλα 162 φυσίγγια διαμετρήματος 7,92Χ33 χιλιοστών τού γερμανικού Στούρμγκεβερ ΜΡ-44. Δεν εντόπισαν όμως το όπλο.
Βρετανός λοχαγός του Σώματος Υλικού Πολέμου των Αποικοκρατών, ονόματι Peter G. Macdonald, ο οποίος κλήθηκε σαν μάρτυρας κατηγορίας στη δίκη ως ειδικός και αρμόδιος επί του οπλισμού εμπειρογνώμων, κατέθεσε ότι ο κυρτός γεμιστήρας και τα εν λόγω 192 φυσίγγια 7,92Χ33 mm ήσαν της «γερμανικής αυτόματης καραμπίνας Sturmgewehr». Και ότι τέτοιο όπλο δεν είχε δει ποτέ στην Κύπρο.
ΠΛΗΡΗ πρακτικά της δίκης και της θανατικής καταδίκης των Ανδρέα Ζάκου και Χαρίλαου Μιχαήλ, δημοσιεύτηκαν στον 3ο τόμο του επτάτομου πολύτιμου και μνημειώδους βιβλίου «Πεθαίνοντας για την Ελευθερία» των εκδόσεων Χρ. Ανδρέου 1991.
Έργο που αναφέρεται σε έναν προς έναν στους Εννέα Απαγχονισθέντες, από τους Άγγλους το 1956 και 1957, αγωνιστές της Ε.Ο.Κ.Α. Μιχαλάκη Καραολή, Ανδρέα Δημητρίου 10η Μαΐου 1956, Ιάκωβο Πατάτσο, Ανδρέα Ζάκο, Χαρίλαο Μιχαήλ 9η Αυγούστου 1956, Στέλιο Μαυρομμάτη, Ανδρέα Παναγίδη, Μιχάλη Κουτσόφτα 21η Σεπτεμβρίου 1956 και Ευαγόρα Παλληκαρίδη 13η Μαρτίου 1957.
ΟΝΤΩΣ ένα Στούρμγκεβερ έτυχε ατυχέστατα ανενεργό λόγω εμπλοκής, στην ενέδρα της 15ης Δεκεμβρίου 1955 στο Μερσινάκι. Στον χώρο της μάχης όπου οι Εγγλέζοι βρήκαν τον κυρτό γεμιστήρα και τα 192 φυσίγγια του, δεν εντόπισαν ούτε έναν κάλυκα βληθέντος φυσιγγίου 7,92Χ33 χλστ. του συγκεκριμένου όπλου.
Πράγματι, ένας από τους αντάρτες της ομάδας του Μάρκου Δράκου ήταν οπλισμένος με αυτό το γερμανικό ΜΡ-44.
Ήταν ο 22χρονος Νίκος Ιωάννου Ψωμάς από την Λεύκα. Στα χέρια του οποίου το Στούρμγκεβερ έπαθε εμπλοκή χωρίς να ρίξει ούτ’ ένα φυσίγγιο. Το πρώτο φυσίγγιο που επιχείρησε να πυροβολήσει σφηνώθηκε στραβό στην θαλάμη κι απέτυχε να το απορρίψει ή να το αφαιρέσει κατά τη διάρκεια της μάχης.
Ο ΙΔΙΟΣ ο Ψωμάς στο πολύτιμο, ως λεπτομερέστατη μαρτυρία βιβλίο του, «Εμπειρίες και Βιώματα ΕΟΚΑ 1955-1959» που εκδόθηκε και σε Β΄ έκδοση το 2015, περιγράφει με εξαντλητικές λεπτομέρειες την απόγνωση του για το μποκαρισμένο όπλο του, στις κρίσιμες στιγμές που βρισκόταν πλάι στους μαχόμενους - ο ένας με βρετανικό υποπολυβόλο Στέν κι ο δεύτερος με γερμανικό υποπολυβόλο Σμάϊτσερ ΜΡ-38 (Μαρσίπ) αμφότερα με φυσίγγια 9Χ19 χλστ. - Μάρκο Δράκο και Χαράλαμπο Μούσκο και πώς τελικά ο Ψωμάς διέφυγε πυροβολούμενος αφήνοντας έναν γεμιστήρα και τα 192 φυσίγγια του που βρήκαν ύστερα οι Άγγλοι.
ΤΕΚΜΗΡΙΟ επίσης αδιάψευστο για την ύπαρξη ενός Sturmgewehr στον οπλισμό της Ε.Ο.Κ.Α. αποτελεί και μία από τις ιστορικές φωτογραφίες των ανταρτών της ομάδας «Ουρανός» του Μάρκου Δράκου στα ορεινά κρησφύγετα της Ε.Ο.Κ.Α. στην περιοχή της Ιεράς Μονής Κύκκου, τέλος Φεβρουαρίου 1956, με τον εκεί διευθύνοντα τότε τον ένοπλο αγώνα Αρχηγό Διγενή:
ΣΤΗ ΜΟΝΗ του Κύκκου είχε πραγματοποιηθεί 28.2.1956 η μυστική συνάντηση του Εθνάρχη Μακαρίου με τον Αρχηγό Διγενή, όπου ο πρώτος ενημέρωσε τον δεύτερο για την ελπιδοφόρα, όπως νόμισε τότε, έκβαση των συνομιλιών του με τον Άγγλο κυβερνήτη στρατάρχη σερ Τζων Χάρντινγκ και την τότε «βεβαιότητα» επικείμενης λήξης του ένοπλου αγώνα.
Γεγονός που ο Διγενής έκρινε ότι, «λήγοντος» του αντάρτικου, μπορούσε πλέον να επιτρέψει στον αντάρτη Μίκη Φυρίλλα να απαθανατίσει με την φωτογραφική του μηχανή τον ίδιο και τους αντάρτες του.
Σε μία από εκείνες τις ομαδικές μαυρόασπρες φωτογραφίες ανταρτών απαθανατίστηκε ο Μάρκος Δράκος να κρατάει το γερμανικό αυτόματο Sturmgewehr.
Λίγες μέρες αργότερα, 9η Μαρτίου 1956 οι Εγγλέζοι εξόρισαν τον Μακάριο στις Σεϋχέλλες και το αντάρτικο διήρκεσε άλλα τρία χρόνια.
Ο ΔΙΓΕΝΗΣ στα «Απομημονεύματα Αγώνος ΕΟΚΑ 1955-1959» που εξέδωσε το 1961 στην Αθήνα, στη σελ. 23 έγραψε για τον πρώτο οπλισμό τον οποίο έστειλε μυστικά τον Μάρτιο 1954 με ιστιοφόρο από την Ελλάδα στην Χλώρακα της Πάφου της αγγλοκρατούμενης Κύπρου και τον παρέλαβε με τους συναγωνιστές του και τον απέκρυψε ο τότε στενός συνεργάτης του ιδίου και του Εθνάρχη Μακαρίου, αγωνιστής Ανδρέας Αζίνας:
«Δύο πολυβόλα Ιταλικά, τρία οπλοπολυβόλα Αγγλικά Μπρεν, τρία οπλοπολυβόλα Ιταλικά Μπρέντα (ών το έν, ουχί εν καλή καταστάσει), τέσσαρα αυτόματα Τόμιγκαν, δέκα επτά αυτόματα Στέν και Στάγερ, τεσσαράκοντα επτά τυφέκια διαφόρων τύπων, επτά περίστροφα, οκτών χιλιάδες εκατόν φυσίγγια Αγγλικά, τρεις χιλιάδες εξακόσια πεντήκοντα φυσίγγια Ιταλικού πολυβόλου και οπλοπολυβόλου, εννέα χιλιάδες οκτακόσια φυσίγγια Ιταλικού τυφεκίου, δέκα χιλιάδες τετρακόσια φυσίγγια Στεν, διακόσια φυσίγγια Ελληνικού τυφεκίου, πεντακόσια δέκα φυσίγγια περιστρόφου, διακοσίας ενενήκοντα χειροβομβίδες, είκοσι κιλά εκρηκτικών υλών και πυραγωγόν σχοινίον. Με αυτά τα υλικά ήρχισα τον αγώνα και τον συνετήρησα επί έν περίπου έτος...».
Με το όνομα «Στάγερ» αναφέρονταν από την εποχή της γερμανο-ιταλο-βουλγαρικής κατοχής τότε τα γερμανικά αυτόματα όπλα διαφόρων τύπων.
Και ένας από τους χώρους απόκρυψης του οπλισμού που είχαν επιλεγεί προ της έναρξης του ένοπλου αγώνα της 1ης Απριλίου 1955 ήταν και η Λεύκα. Τής μετέπειτα, από το φθινόπωρο του 1955, ανταρτικής ομάδας «Ουρανός» και με Λευκάτες ομοχώριους του Μάρκου Δράκου στα βουνά του Κύκκου.
Η ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ του Στούρμγκεβερ της Ε.Ο.Κ.Α.
Το σύνολο της «πανσπερμίας» των διαφορετικών τύπων των όπλων, του πρώτου φορτίου που έστειλε κρυφά στην Χλώρακα της Πάφου από την Ελλάδα ο Διγενής και με τα οποία ξεκίνησε ο αγώνας της Ε.Ο.Κ.Α. το 1955, προφανώς αποτελούσαν τα μεν λάφυρα από τους Ιταλούς και Γερμανούς κατακτητές της Ελλάδας 1941-1944 τα δε από τον οπλισμό που οι Βρετανοί άφησαν φεύγοντας από την Καλαμάτα το 1941 (αυτόματα Τόμιγκαν 0.45΄΄ και οπλοπολυβόλα Μπρεν 0.303΄΄), άλλα που έστειλαν στους αντάρτες της Εθνικής Αντίστασης στην Ελλάδα (από το 1942 τα Στεν 9 χλστ.) και μετά την Απελευθέρωση του 1944, καθώς και οι Αμερικανοί από το 1947, στον Εμφύλιο, τα υποπολυβόλα Μ-3 των 0,45΄΄.
Ένα τέτοιο αμερικανικό αυτόματο Μ-3 που έφερε προσωπικά ο Διγενής, φαίνεται στη φωτογραφία της μυστικής συνάντησής του με τον πρόξενο της Ελλάδος Ρόδη Ρούφο στον Κύκκο την Δευτέρα του Πάσχα 7η Μαΐου 1956, στα χέρια του αντάρτη συνοδού του Διγενή, Λάμπρου Καυκαλίδη. Ένας επίσης αμερικανικό Μ-3 μαζί με ένα βρετανικό υποπολυβόλο Στέρλινγκ 9 χλστ (λάφυρο της ΕΟΚΑ από τους Εγγλέζους διώκτες της) βρέθηκε δίπλα στον θυσιασθέντα 19 Νοεμβρίου 1958 στο κρησφύγετό του στο Δίκωμο ήρωα Κυριάκο Μάτση.
ΟΜΩΣ τα ελάχιστα σε αριθμό (δύο ίσως) Στούρμγκεβερ ΜΡ-44 γερμανικά όπλα της Ε.Ο.Κ.Α. κατά πάσαν πιθανότητα προέρχονται από τα λάφυρα που απέσπασε ο Ελληνικός Στρατός στον φρικτό Εμφύλιο πόλεμο 1946-1949 από τον ηττηθέντα «Δημοκρατικό Στρατό» του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας (ΚΚΕ).
Στο ογκώδες και λεπτομερέστατο βιβλίο του Χρήστου Ζ. Σαζανίδη «ΤΑ ΟΠΛΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ - Μία ιστορική μελέτη του φορητού οπλισμού των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων, των Σωμάτων Ασφαλείας και Ανταρτικών Σωμάτων 1821 - 1992» το οποίο εκδόθηκε στην Θεσσαλονίκη 1995, αναφέρονται και τα εξής στη σελ. 249 για το Στούρμγκεβερ:
«Μικρός αριθμός τέτοιων γερμανικών όπλων χρησιμοποιήθηκε και στην Ελλάδα προς το τέλος του Β΄ Παγκ. Πολέμου, ορισμένα δε περιήλθαν και στα χέρια των Ελλήνων ανταρτών και χρησιμοποιήθηκαν τόσο στο Α΄ όσο και στο Β΄ Αντάρτικο (σ.σ. εννοεί τον Εμφύλιο 1946-1949).
Σε μελέτη τους που δημοσίευσαν τον Απρίλιο 2020 οι Ανδρέας Κάρυος και Γιάννης Ιωάννου, έκαναν και ειδική αναφορά στην πιθανή «διαδρομή» του Στούμγκεβερ των ναζιστικών δυνάμεων, το οποίο, μέσω Ελλάδος κατέληξε στα χέρια των Κυπρίων ανταρτών του 1955-1959. Έγραψαν και τα εξής:
«Πώς όμως βρέθηκε στα χέρια της ΕΟΚΑ - δεδομένου ότι το όπλο αυτό κατέληξε στον ελλαδικό χώρο; Σε αυτό το σημείο αξίζει να επανέλθουμε στην ιστορική έρευνα για να επισημάνουμε πως καμία γερμανική μονάδα που έδρασε στην Ελλάδα ως δύναμη κατοχής την περίοδο 1941-1944 δεν έφερε τον συγκεκριμένο τύπο όπλου. Το MP-44 υιοθετήθηκε στα μέσα του 1944 από επίλεκτες μονάδες του γερμανικού στρατού στο Ανατολικό και το Δυτικό Μέτωπo (SS Viking, GrossDeutschland, 16th Panzer, Gebirgsjager) και προς το τέλος του πολέμου, μετά το φθινόπωρο του 1944, από τα σώματα Volksgrenadier. Δεδομένου ότι το όπλο ενώπιόν μας είναι σοβιετικό λάφυρο και πως οι Γερμανοί αποχώρησαν από την Ελλάδα τον Οκτώβριο του 1944 η πιθανή κατάληξη του εν λόγω τυφεκίου εφόδου στην Ελλάδα πρέπει να ακολούθησε την εξής πορεία: Ανατολικό Μέτωπο - Γιουγκοσλαβία - Ελλάδα - Κύπρος. Στη Γιουγκοσλαβία πολλά σώματα ανταρτών έλαβαν τέτοια λάφυρα από τον Κόκκινο Στρατό [της Σοβιετικής Ένωσης] ως βοήθεια. Το καταμαρτυρεί και η παρουσία πολλών ΜP-44 στη Γιουγκοσλαβία του Τίτο, μεταπολεμικά. Δεδομένου ότι Γιουγκοσλάβοι παρτιζάνοι συνέδραμαν τους Έλληνες κομμουνιστές στον ελληνικό Εμφύλιο, η πιο λογική εικασία που μπορεί να γίνει εδώ είναι πως το όπλο κατέληξε στα χέρια του Ελληνικού Στρατού ως λάφυρο από τον Εμφύλιο. Από εκεί με κάποιον τρόπο περιήλθε στην ΕΟΚΑ. Οι σχετικοί κάλυκες [7,92Χ33 χλστ.] που υπάρχουν στο Μουσείο Αγώνος [στη Λευκωσία] τεκμηριώνουν τη χρήση ενός ΜΡ-44 σε ενέδρα που εκτέλεσαν μαχητές της ΕΟΚΑ εναντίον των Βρετανών στις 23 Νοεμβρίου 1955. Ανατρέχοντας στον Τύπο της εποχής («Ελευθερία», 26 Νοεμβρίου 1955), πληροφορούμαστε πιο συγκεκριμένα ότι η επιθετική ενέργεια της οργάνωσης [σ.σ. ανταρτική ομάδα «Ουρανός» του Μάρκου Δράκου] πραγματοποιήθηκε εναντίον δύο στρατιωτικών αυτοκινήτων στην περιοχή της Λεύκας. Αποτέλεσμα της ενέδρας ήταν ο θανάσιμος τραυματισμός ενός στρατιώτη, του Kenneth Heyes (της μονάδας Royal Electrical and Mechanical Engineers). Ο Heyes μεταφέρθηκε στο Βρετανικό Στρατιωτικό Νοσοκομείο όπου και υπέκυψε στα τραύματά του. Ένα ΜP-44 (με σειριακό αριθμό 4798) χρησιμοποιήθηκε επίσης σε άλλη επίθεση της ΕΟΚΑ και πάλι εναντίον βρετανικής στρατιωτικής αυτοκινητοπομπής. Η εφημερίδα «Ελευθερία» (06.02.1955) σημειώνει ότι στις 03.12.1955, κατά τη διάρκεια της μέρας (!), περίπου η ώρα 3 μ.μ., εκτελέστηκε ενέδρα [σ.σ. και πάλιν της ομάδας «Ουρανός» του Μάρκου Δράκου] εναντίον δύο στρατιωτικών οχημάτων σε σημείο του 40ού μιλίου της οδού Λεύκας-Πεδουλά. Από την επίθεση του κλιμακίου της ΕΟΚΑ τραυματίστηκαν τρεις Βρετανοί στρατιώτες, εκ των οποίων ο ένας σοβαρά. Οι βρετανικές δυνάμεις προχώρησαν σύντομα στον αποκλεισμό της περιοχής, διεξάγοντας επιχειρήσεις έρευνας. Τελικά οι προσπάθειές τους δεν κατέληξαν στον εντοπισμό των δραστών της επίθεσης, παρά μόνο στην ανεύρεση μερικών κενών καλύκων σφαιρών στον τόπο της ενέδρας. Οι κάλυκες του MP-44 που υπάρχουν στο Μουσείο Αγώνος από τα δύο συμβάντα που περιγράφουμε προέρχονται από την ίδια παρτίδα πυρομαχικών με σφραγίδα “aux” που καταδεικνύει πως κατασκευάστηκαν στο εργοστάσιο Polte Armaturen Maschinenfabrik AG στο Μαγδεμβούργο της Γερμανίας το 1944. Ένδειξη πως η πλειοψηφία των πυρομαχικών του MP-44 που στάλθηκε στην Κύπρο, μαζί με τα εν λόγω όπλα, προέρχεται όντως από το Ανατολικό Μέτωπο»...
ΔΥΟ ΣΤΟΥΡΜΓΚΕΒΕΡ ΜΡ-44 στις αποθήκες Εθνικής Φρουράς.
Ικανός γνώστης και προσεχτικός μελετητής ιστορικού οπλισμού, ο νέος το 2003 ταγματάρχης Καταδρομών Σπύρος Λαζαρίδης εντόπισε στις αποθήκες παλαιού οπλισμού της Εθνικής Φρουράς δύο γερμανικά αυτόματα τυφέκια Στούρμγκεβερ ΜΡ-44, με πιθανολογούμενη προέλευση από τις παλαιότερες αποθήκες της Αστυνομίας Κύπρου.
Το ένα εκ των δύο συντηρήθηκε και δόθηκε για τη βιτρίνα παλαιών όπλων της Διοίκησης Καταδρομών Κύπρου και το άλλο για τη συλλογή της Διεύθυνσης Ιστορίας του ΓΕΕΦ. Υπόψιν ότι ουδεμία μονάδα της Εθνικής Φρουράς από το 1964 που πρωτοσυγκροτήθηκε είχε ποτέ τέτοιου τύπου όπλο.
ΕΚΕΙΝΟ λοιπόν το διασωθέν και φυλασσόμενο στη Διοίκηση Καταδρομών Κύπρου Στούρμγκεβερ γερμανικό αυτόματο τυφέκιο εφόδου του 1944 (ΜΡ-44), το οποίο τεκμαίρεται ότι ήταν ένα από τα όπλα της ΕΟΚΑ στον ένοπλο απελευθερωτικό αγώνα του 1955-1959, παρέδωσε στις 22 Αυγούστου 2023 στο εν Λευκωσία Μουσείο Αγώνος ΕΟΚΑ ο Αρχηγός της Εθνικής Φρουράς αντιστράτηγος Δημόκριτος Ζερβάκης, καθώς μέχρι τότε δεν υπήρχε όμοιο του στα μουσειακά του εκθέματα.
ΜΕ ΤΗΣ ΚΑΡΔΙΑΣ ΤΟ ΠΥΡΩΜΑ ΑΝΤΑΡΤΕΣ
ΙΣΩΣ ΑΞΙΖΕΙ να υπενθυμιστεί το γεγονός το οποίο υποδείχθηκε από τον γράφοντα σε ομιλία του 20η Ιανουαρίου 2020 στην κατάμεστη Αίθουσα Ηρώων του Συνδέσμου Αγωνιστών ΕΟΚΑ στη Λευκωσία, σε επετειακή εκδήλωση αφιερωμένη στη μνήμη του αρχιαντάρτη ήρωα Μάρκου Δράκου:
«Εκείνοι οι νεαροί άνδρες της ΕΟΚΑ που πήραν στα χέρια τους τα όπλα της πατρίδος τα ιερά, για να απελευθερώσουν την Κύπρο από τους Εγγλέζους - νικητές των δύο Παγκοσμίων Πολέμων και να την ενώσουν με τη Μητέρα Ελλάδα, εκτός από τον έχοντα στρατιωτική εμπειρία έφεδρο ανθυπολοχαγό του Ελληνικού Στρατού υπαρχηγό της ΕΟΚΑ θυσιασθέντα 3.3.1957 στο κρησφύγετο του Μαχαιρά Γρηγόρη Αυξεντίου και δυο τρείς άλλους σε ολόκληρο το νησί, δεν είχαν ποτέ προηγουμένως εκπαιδευτεί στα όπλα. Δεν έτυχαν καν στοιχειώδους στρατιωτικής εκπαιδεύσεως. Δεν είχαν κάνει ποτέ στη ζωή τους βολή με περίστροφο, με πιστόλι, με στρατιωτικό τυφέκιο, με αυτόματο ή οπλοπολυβόλο. Είχαν όμως ψυχή. Αποφασισμένοι, με της καρδιάς το πύρωμα, γενναίοι, πειθαρχημένοι και ατρόμητοι στον αγώνα. Με πλήρη γνώση ότι η επόμενη ριπή των Εγγλέζων στρατιωτών, ή, η επόμενη κρεμάλα του Χάρντινγκ, πιθανόν να έγραφε το δικό τους όνομα. Ανδρειωμένοι κι έτοιμοι για κάθε αυτοθυσία. Οι περισσότεροι εκείνοι νεαροί αντάρτες, την πρώτη φορά που πάτησαν την σκανδάλη και δοκίμασαν πώς πυροβολεί το όπλο που τους εμπιστεύθηκαν, ήταν στην πρώτη πολεμική αποστολή που τους ανατέθηκε εναντίον του αγγλικού στρατού. Επίσης, ο οπλισμός και τα πυρομαχικά που είχαν στα χέρια τους, ήταν μια πανσπερμία όπλων και διαμετρημάτων, παλιών φυσιγγίων, λάφυρα τα περισσότερα από την εθνική αντίσταση του 1940-1945 στην Ελλάδα, που είχε στείλει με το ιστιοφόρο ΣΕΙΡΗΝ στην Χλώρακα το 1954 ο Διγενής. Αυτή η επισήμανση έχει την δική της σημασία, μερικές φορές καθοριστική, στην εξήγηση και των αποτυχιών των ανταρτών στις ενέδρες που έλαβαν μέρος εναντίον των αγγλικών στρατευμάτων. Ο ομιλών δημοσιογράφος, πήρα κάποτε μια «ανακριτικού τύπου» συνέντευξη, από ένα γνωστό κι επιτυχημένο στην δράση ασύλληπτο μέλος του «εκτελεστικού» της ΕΟΚΑ στη Λευκωσία, μετέπειτα αντάρτη, ο οποίος βρίσκεται ακόμη στην ζωή και είναι απόψε εδώ μαζί μας: Πού έκανες εκπαίδευση στην χρήση του πιστολιού; Πόσες βολές και πού τις έκαμνες για να μάθεις τη λειτουργία και την σκόπευσή του πιστολιού, τον ρώτησα. Η πρώτη βολή που έκανα με κείνο το πιστόλι, ήταν στην πρώτη αποστολή που αναλάβαμε, μου είχε πει. Σας διαβεβαιώ ότι ρώτησα και πολλούς άλλους της ΕΟΚΑ και είχα πάρει την ίδια απάντηση, σχεδόν απ’ όλους. Μερικοί είναι απόψε ανάμεσά σας εδώ στα μπροστινά καθίσματα».
Και ήταν όντως στα μπροστινά καθίσματα της εκδήλωσης της 20ης Ιανουαρίου 2020 και ο Νίκος Ιωάννου Ψωμάς του μπλοκαρισμένου στην ενέδρα της 15ης Δεκεμβρίου 1955 στο Μερσινάκι, γερμανικού Στούρμγκεβερ ΜΡ-44, ο οποίος αναπαύθηκε στα 87 του χρόνια στις 20 Δεκεμβρίου 2020.
Λάζαρος Α. Μαύρος 8 Σεπτεμβρίου 2023