Π Ε Μ Π Τ Η ήταν η 15η Δεκεμβρίου 1955. Όγδοος μήνας της Κυπριακής Επανάστασης.
Στο Μερσινάκι, κοντά στους αρχαίους Σόλους, ες γην εναλίαν Κύπρον, θυσιάστηκε ο πρώτος νεκρός σε μάχη αντάρτης της Ε.Ο.Κ.Α. Χαράλαμπος Μούσκος, 23 ετών, από την Παναγιά της Πάφου, γιος τού Γεωργίου και της Αναστασίας Μούσκου, με έξι αδελφές. Πρωτοξάδελφος του ηγέτη του αντιαποικιακού αγώνα Αρχιεπισκόπου και Εθνάρχη Μακαρίου Γ΄.
- Ο Χαράλαμπος Μούσκος υπήρξε ένα απ’ τα πρώτα παλληκάρια που ο Αρχηγός Διγενής όρισε επικεφαλής των Ομάδων Δολιοφθορέων οι οποίες επιχείρησαν τις εναρκτήριες εκρήξεις σε βρετανικούς στόχους στη Λευκωσία, πριν από τα ξημερώματα της Παρασκευής 1ης Απριλίου 1955, ημέρας έναρξης του ένοπλου εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα για την αποτίναξη του αγγλικού ζυγού και για την Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα.
Διέφυγε τη σύλληψή του από τους Άγγλους και κατέφυγε στα βουνά του Κύκκου όπου εντάχθηκε από τους πρώτους στην ανταρτική ομάδα «Ουρανός» του Μάρκου Δράκου. Ε Π Ε Σ Ε ΜΑΧΟΜΕΝΟΣ ο Μούσκος, στην αποτυχημένη ενέδρα που η άπειρη, ανεκπαίδευτη αλλ’ εύψυχη ομάδα ανταρτών, διενήργησε στο Μερσινάκι εναντίον στρατιωτικού οχήματος του εμπειροπόλεμου ταγματάρχη Brian Jackson Coombe. Από τα πυρά των ανταρτών φονεύθηκε ο υποδεκανέας James Brian Morum. Σ ΤΗΝ ΑΓΚΑΛΙΑ του νεκρού Μούσκου οι Άγγλοι βρήκαν το αυτόματό του, ένα γερμανικό Schmeisser ΜΡ-38 Μαρσίπ, με αριθμό 4137.
- Στην τσέπη του, μια βαμμένη απ’ το αίμα του κόλλα τετραδίου.
Με χειρόγραφους τους στίχους: «Την Ελλάδα αγαπώ, αλλά και σένα».
Από το τραγούδι της Σοφίας Βέμπο του 1941 με τίτλο «Δύο αγάπες» του στιχουργού Κωστή Κοφινιώτη.
Τους ίδιους στίχους πήρε κι ο 18χρονος Ευαγόρας Παλληκαρίδης και πρόσθεσε κι άλλους δικούς του. Είναι τ’ ομώνυμο τραγούδι που μελοποίησε το 1993 ο Μάριος Τόκας.
- Ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης, μαθητής της Στ’ Γυμνασίου, βγήκε στο αντάρτικο 5 Δεκ. 1955. Εκεί έγραψε και το ποίημα για τον θυσιασθέντα Χαράλαμπο Μούσκο «ένας ήρως πέθανε μην τον κλαίτε φίλοι […] την πανώρια λευτεριά πήγε να μας φέρει»…. Τον Παλληκαρίδη τον συνέλαβαν οι Εγγλέζοι ένα χρόνο αργότερα, 18 Δεκ. 1956 καθώς μετέφερε ένα γρασαρισμένο οπλοπολυβόλο Μπρεν LB-13545. Τον καταδίκασαν σε θάνατο και τον απαγχόνισαν 14η Μαρτίου 1957. Δ Ι Π Λ Α ΣΤΟΝ θυσιασθέντα Χαράλαμπο Μούσκο, στο Μερσινάκι 15η Δεκ. 1955, συνελήφθησαν οι συναγωνιστές του Ανδρέας Ζάκος 24 χρ. τραυματισμένος και ο Χαρίλαος Μιχαήλ, 21 χρ., που τον περιέθαλπε. Οι Εγγλέζοι τους καταδίκασαν σε θάνατο και τους απαγχόνισαν 9 Αυγ. 1956, μαζί με τον αγιότερο της Ε.Ο.Κ.Α. Ιάκωβο Πατάτσο, 22 χρονών. Σ Τ Η Ν ΠΑΝΔΗΜΗ ΚΗΔΕΙΑ του Μούσκου, στη Λευκωσία, αγγλικές δυνάμεις επέδραμαν με ρόπαλα και δακρυγόνα εναντίον του άοπλου πλήθους που συνόδευε με τις γαλανόλευκες σημαίες του έθνους το φέρετρο του ήρωα απ’ την εκκλησία της Φανερωμένης ώς το Ελληνικόν Κοιμητήριον των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης.
- Εκεί, στον ενταφιασμό του ήρωα, ολόθερμα πάνδημος υψώθηκε, βροντερός, εξ όλης της ψυχής και εξ όλης της διανοίας του πλήθους, εκείνη τη μέρα στους κυπριακούς ουρανούς ο Ύμνος μας: «Απ’ τα κόκκαλα βγαλμένη των Ελλήνων τα ιερά και σαν πρώτα ανδρειωμένη χαίρε ω χαίρε ελευθεριά»…
ΕΥΘΥΣ ΜΕΤΑ, οι Εγγλέζοι, για ν’ αποφύγουν τα πλήθη του εξεγερμένου λαού στις κηδείες των ηρώων, δημιούργησαν εντός των φυλακών ένα μικρό κοιμητήριο δίπλα από τον θάλαμο της αγχόνης και τα κελιά των μελλοθανάτων. Είναι από το 1956 τα Φυλακισμένα Μνήματα. Όπου οι δήμιοι έθαψαν σε εννέα τάφους Δεκατρείς από τους Αρχαγγέλους της λευτεριάς. Εννέα απαγχονισθέντες και τέσσερεις πεσόντες σε μάχες:
- 1956: Μιχαλάκης Καραολής, Ανδρέας Δημητρίου, Ιάκωβος Πατάτσος, Ανδρέας Ζάκος, Χαρίλαος Μιχαήλ, Στέλιος Μαυρομμάτης, Ανδρέας Παναγίδης, Μιχάλης Κουτσόφτας.
- 1957: Μάρκος Δράκος, Γρηγόρης Αυξεντίου, Ευαγόρας Παλληκαρίδης, Στυλιανός Λένας.
- 1958: Κυριάκος Μάτσης.
Η Κιβωτός με τα άγια των αγίων του κυπριακού Ελληνισμού. Λάζ.Α.Μαύρος