ΠΟΝΤΟΣ: Ν. Καπετανίδης ΚΥΠΡΟΣ: Ανδρέας Ζάκος

Ν Ι Κ Ο Σ ΚΑΠΕΤΑΝΙΔΗΣ, δημοσιογράφος κι εκδότης της εφημερίδας «Εποχή» στην Τραπεζούντα, μέχρι τη Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου, οπόταν:

Τον Σεπτέμβριο του 1921 στην Αμάσεια, όπου σύρθηκε κρατούμενος των Τούρκων Γενοκτόνων, καταδικάστηκε σε θάνατο μαζί με δεκάδες άλλους Τραπεζούντιους, κληρικούς, ιατρούς, φαρμακοποιούς, δικηγόρους, εμπόρους κ.ο.κ., απ’ το κεμαλικό «περιοδεύον δικαστήριο» που τους απαγχόνισε δημοσίως.

- ΣΤΑ τελευταία γράμματά του προς την οικογένειά του, ο 31χρονος Καπετανίδης έγραφε και τα εξής:

«Θα μάθετε από τους ολίγους που θα περισωθούν ότι μήτε το θάρρος μήτε η ψυχραιμία μ’ εγκατέλειψαν ώς την τελευταία μου στιγμή... Εν τούτοις η ψυχή μου βαρύτατα πενθεί διότι σας αφήνω για πάντα... Τέτοιος θάνατος σαν τον δικό μου είναι ωραίος, δοξασμένος... Γι’ αυτό μη λυπηθήτε... Εσύ μανούλα μου, εγκαρτέρησε. Ετίμησα τα στήθια σου και τ’ όνομά σου με τον θάνατό μου.. Ο θάνατος είναι τιμή για όλους μας. Θαρσείτε και καρτερείτε, μια φορά κανείς πεθαίνει...».

Υ Π Α Ρ Χ Ε Ι η ύστατη επιστολή απ’ το κελί του μελλοθάνατου του 1921 στην Αμάσεια, του Καπετανίδη, στη σελ. 442 στο μνημειώδες βιβλίο «Γη του Πόντου» (1η έκδοση 1966), του αειμνήστου από το 1979 χρονογράφου των αθηναϊκών εφημερίδων, θεατρικού συγγραφέα και κωμωδιογράφου Δημήτρη Ψαθά.

Τραπεζούντιος και του λόγου του, με Πόντια μητέρα και πατέρα απ’ την Τένεδο.

O Ψαθάς, 14χρονος το 1919, ήταν το παιδί για όλες τις δουλειές στα γραφεία της εφημερίδος «Εποχή» του Καπετανίδη στην Τραπεζούντα.

Τ Ρ Ι Α Ν Τ Α ΠΕΝΤΕ χρόνια μετά τον Απαγχονισμό του Καπετανίδη από τους Τούρκους, οι Εγγλέζοι αποικιοκράτες στην Κύπρο διενεργούσαν, στις 9 Αυγ. 1956, τον δεύτερο και τριπλό Απαγχονισμό Αγωνιστών της ΕΟΚΑ:

Των Ανδρέα Ζάκου, Χαρίλαου Μιχαήλ και Ιάκωβου Πατάτσου.

Απ’ το κελί του μελλοθάνατου στη Λευκωσία,

ο Ανδρέας Ζάκος, χωρίς ποτέ να είχε διαβάσει Καπετανίδη, έγραφε στον αδελφό του:

«Η ώρα του θανάτου πλησιάζει μα στην ψυχή μας φωλιάζει η ηρεμία... Στη θέση που βρισκόμαστε τώρα ούτε με το μικροσκόπιο δεν μπορούμε ν’ ανακαλύψουμε, πού υπάρχει τραγωδία στον θάνατο. Τότε μόνον θα αισθανόμουνα λύπη, αν ήξερα ότι θα μπορούσα να μείνω για πάντα νέος κι αθάνατος αν απέφευγα την εκτέλεση. Νομίζω όμως ότι μόνο με την εκτέλεση θα μπορέσω να μείνω πάντα νέος κι αθάνατος. Πρώτα ή ύστερα έπρεπε να διαθέσω τη ζωή μου. Δεν βλέπω πιο κατάλληλη περίσταση από την τωρινή για να το κάνω. Δίδε στην οικογένεια θάρρος. Προσπάθησε να παρηγορήσης την μητέρα μας. Ο πρώτος της γυιός από τώρα και στο εξής θα είσαι συ και όχι εγώ»...

- Ο ΚΑΠΕΤΑΝΙΔΗΣ, όταν ο πρόεδρος του «δικαστηρίου» Εμίν μπέης του ανέγνωσε το κατηγορητήριο ότι επεδίωκε την ανεξαρτησία του Πόντου, τον διέκοψε και είπε:

«Όχι, κύριε πρόεδρε! Εγώ ήθελα την απ’ ευθείας Ένωσιν του Πόντου με την Ελλάδα»...

Η τελευταία του κραυγή όταν ανέβηκε στην αγχόνη ήταν: «Ζήτω η Ελλάς!»...

- ΟΜΟΙΑ ΚΙ απαράλλακτα,

στην αγχόνη των Εγγλέζων κι οι Εννέα Ήρωες της ΕΟΚΑ, απ’ τον Μάιο 1956 ώς τον Μάρτιο 1957:

10.5.1956: Μιχαλάκης Καραολής, Ανδρέας Δημητρίου.

9.8.1956: Ανδρέας Ζάκος, Ιάκωβος Πατάτσος, Χαρίλαος Μιχαήλ.

21.9.1956: Ανδρέας Παναγίδης, Μιχάλης Κουτσόφτας, Στέλιος Μαυρομμάτης και

13.3.1957: Ευαγόρας Παλληκαρίδης:

Για την Ένωσιν της Κύπρου με την Ελλάδα.

Με το «ζήτω η Ελλάς» και τον Εθνικό Ύμνο, βαδίζοντας προς το ικρίωμα.

Ώσπου το σχοινί του δήμιου τούς έκοψε την πνοή στην επανάληψη του «χαίρε, ω χαίρε λευτεριά»... ΛΑΖ. Α. ΜΑΥΡΟΣ

ΚΑΙ ΑΠΟ ΤΟ ΙΝΦΟΓΝΩΜΩΝ:

Νίκος Καπετανίδης:

Ο εθνομάρτυρας του Πόντου

Έγινε σύμβολο 100 χρόνια μετά το θάνατό του

Νίκος Καπετανίδης: Ο εθνομάρτυρας του Πόντου – Έγινε σύμβολο της ελληνικής δημοσιογραφίας εκατό χρόνια μετά τον απαγχονισμό του

Αφιέρωμα στον δημοσιογράφο και εκδότη της εφημερίδας “Εποχή” που μαρτύρησε στα δικαστήρια της “Αμάσειας”.

Tο έργο, η αυτοθυσία και το μαρτυρικό του τέλος, τον ανέδειξαν ως έναν από τους μεγαλύτερους σύγχρονους εθνομάρτυρες. Η φυσιογνωμία του Νίκου Καπετανίδη συνεχίζει να συγκινεί μέχρι και σήμερα, αφού αποτελεί φωτεινό σύμβολο, όχι μόνο για τους Πόντιους αλλά και για όσους δεν έχουν καταγωγή από τον Εύξεινο Πόντο.

Γεννήθηκε το 1889 στη Ριζούντα του Πόντου και σπούδασε σε ένα από τα μεγαλύτερα εκπαιδευτικά ιδρύματα της εποχής, το Φροντιστήριο Τραπεζούντας Ο Νίκος Καπετανίδης υπέγραφε αρχικά τα κείμενά του ως «Σίσυφος» και αργότερα ως «Σπύρος Φωτεινός». Όταν εισήχθη επαγγελματικά στο χώρο μέσω του περιοδικού του Φίλωνα Κτενίδη «Επιθεώρησις», άρχισε να υπογράφει κανονικά, ενώ στα έξι τελευταία από τα 24 τεύχη ανέλαβε τη διεύθυνση, λόγω αναχώρησης του Κτενίδη για σπουδές.

Χρονογραφήματα του Καπετανίδη θα βρούμε στην εφημερίδα «Φάρος της Ανατολής, ενώ παρουσία του υπάρχει και στην «Ηχώ του Πόντου». Το 1917 εξέδωσε την εφημερίδα «Σάλπιγξ» η οποία κυκλοφορούσε καθ’ όλη τη διάρκεια της ρωσικής κατοχής (1916-1918). Τον Οκτώβριο του 1918 με την αποχώρηση των Ρώσων και την ανακατάληψη της Τραπεζούντας από τους Τούρκους, εξέδωσε την εφημερίδα «Εποχή», στην οποία για μία τριετία (1918-1921) η μαχητική του πένα έμελλε να αφήσει το ισχυρό αποτύπωμά της.

Ο Ψαθάς συνθέτει το πορτρέτο του

Τον χαρακτήρα του Καπετανίδη σκιαγραφεί στη «Γη του Πόντου» ένας από του πασίγνωστους πολυγραφότατους Έλληνες χρονογράφους, δημοσιογράφους και θεατρικούς συγγραφείς, ο Δημήτρης Ψαθάς, ο οποίος εργάστηκε δίπλα του κατά τη διάρκεια των μαθητικών του χρόνων.

«Ήταν ένας νέος άνθρωπος, ο Νίκος Καπετανίδης, όλος ζωή και δράση, βίαιος, ορμητικός στα άρθρα του, γεμάτος από φλόγα πατριωτική και όνειρα για μια ελεύθερη και ανεξάρτητη πατρίδα. Αγαπούσε με πάθος την Ελλάδα, είχε πολιτική τελείως αντίθετη με τους Σεράσηδες κι αντιμαχόταν με βιαιότητα τον «Φάρο της Ανατολής», αναφέρει ο Δημήτρης Ψαθάς.

Ο Καπετανίδης με θάρρος και αυταπάρνηση, έγραφε άφοβα για καθετί ελληνικό και καταδίκαζε, επωνύμως, τις θηριωδίες των Τούρκων εις βάρος των ελληνικών πληθυσμών. «Σαν δημοσιογράφος, ο εκδότης της «Εποχής», θεωρούσε χρέος του να μάχεται ανοιχτά για όλα τα εθνικά θέματα με όλο τον ενθουσιασμό και την ορμή ενός γενναίου πολεμιστή, υμνώντας ακούραστα την δόξα της Ελλάδας και κρίνοντας βίαια τους Τούρκους. Μπορεί μέσα στην Τραπεζούντα να υπήρχε ησυχία και αρκετή ασφάλεια των Ελλήνων, αλλά ήξερε πολύ καλά ο Καπετανίδης το τι γινόταν στα χωριά και δεν δίσταζε καθόλου να το γράφη, όπως βλέπει κανείς ξεφυλλίζοντας την «Εποχή» του», προσθέτει ο Ψαθάς που στη «Γη του Πόντου», στην οποία μεταφέρει αποσπασματικά κτηνωδίες που είδαν το φως της δημοσιότητας στην εφημερίδα του Καπετανίδη.

Ενώπιος ενωπίω με τον Τοπάλ Οσμάν

Ο ίδιος παρέμεινε ατρόμητος και χωρίς φόβο μπροστά στον κίνδυνο που τον περικύκλωνε. Η μοίρα του είχε προεξοφληθεί αλλά αυτός δεν πτοήθηκε ούτε κατά την επίσκεψη του αιμοσταγή σφαγέα του Πόντου, Τοπάλ Οσμάν, ο οποίος του έκανε συστάσεις και τον προέτρεψε να μην καταγράφει τα εγκλήματα που διέπραττε.

Εναντίον του δημίου του ελληνισμού από την Κερασούντα ο Καπετανίδης είχε πολλάκις καταφερθεί στα κείμενά του. «…Η κακούργος σπείρα η οποία ηδονικώς και με ανέκφραστον αγριότητα ερρόφησε το αίμα μας καθ’ όλην την διάρκειαν του πολέμου, οι λησταί οι οποίοι παντοιοτρόπως μας εξεγύμνωσαν, οι δολοφόνοι οι οποίοι εσκότωσαν τόσα διαλεκτά παλληκάρια μας, οι κτηνάνθρωποι οι οποίοι δεν μας άφησαν κορίτσια και τιμήν, όλοι, τέλος, οι αισχροί εταίροι της Καμόρας, οι οποίοι έσπειραν εις την Κερασούντα τον όλεθρον, την ατιμίαν και τον θάνατον, ασυστόλως και προκλητικώτατα εξακολουθούν να επιβάλλωνται ακόμη επί των ταλαιπώρων Ελλήνων, εξακολουθούν να απειλούν, εξοπλίζουν τους διαφόρους κακούργους και τρομοκρατούν

τους ομογενείς», έγραφε μεταξύ άλλων, πολλών κατηγοριών.

Ο οιωνός του τέλους

Μετά την επιβολή λογοκρισίας το 1920, ο Καπετανίδης γνώριζε πολύ καλά ότι έσφιγγε ο κλοιός γύρω του. Ήξερε ότι εξέθετε τον εαυτό του σε κινδύνους με το πάθος του για την ανεξαρτητοποίηση του Πόντου. «… Νοιώθω πως εσύ στο μέτωπο διατρέχεις λιγώτερους κινδύνους από μένα. Να ξέρης ότι δεν στέκεται γερά το κεφάλι στους ώμους μου. Μα αυτό δεν σημαίνει… Κυττάχτε να κάνετε καλά τη δουλειά σας και δεν πειράζει αν λείψουν και μερικά κεφάλια σαν το δικό μου. Χαλάλι για την πατρίδα», ανέφερε σε γράμμα-οιωνό, του τέλους που θα ερχόταν, προς τον Πόντιο γιατρό και αργότερα ιδρυτή και διευθυντή της «Ποντιακής Εστίας», Φίλωνα Κτενίδη, την εποχή που ο τελευταίος υπηρετούσε ως αξιωματικός του ελληνικού στρατού τη Μικρά Ασία.

Συνελήφθη το 1921 μετά από έρευνα στο σπίτι του όπου εντοπίστηκε επιστολή του Κωνσταντίνου Κωνσταντινίδη, του μεγάλου πατριώτη από τη Μασσαλία, ο οποίος αγωνιζόταν για τη δημιουργία ανεξάρτητου ποντιακού κράτους, μία καγορία που βάρυνε και αλλους 68 Έλληνες του Πόντου. Το τέλος του συγκλονίζει. Στη δίκη παρωδία που στήθηκε, όταν ο πρόεδρος του Δικαστηρίου Ανεξαρτησίας της Αμάσειας του απήγγειλε την κατηγορία, ο Καπετανίδης πετάχτηκε και αναφώνησε, πως δεν αγωνιζόταν μόνο για την ανεξαρτησία του Πόντου «αλλά και για την ένωσή του με την Ελλάδα».

Η κραυγή που προκαλεί ανατριχίλα

Η καταδίκη του ήταν φυσικό επακόλουθο της στάσης του. Εκείνος όμως, όπως οι άγιοι που μαρτύρησαν, δεν λύγισε ούτε στις έσχατες ώρες της ζωής του. «Θα μάθετε από τους ολίγους που θα περισωθούν ότι μήτε το θάρρος μήτε η ψυχραιμία μ’ εγκατέλειψαν ως την τελευταία μου στιγμή… Εν τούτοις η ψυχή μου βαρύτατα πενθεί διότι σας αφήνω για πάντα… Τέτοιος θάνατος σαν τον δικό μου είναι ωραίος, δοξασμένος… Γι’ αυτό μη λυπηθήτε… Εσύ, μανούλα μου, εγκαρτέρησε. Ετίμησα τα στήθια σου και τ’ όνομά σου με τον θάνατό μου… Ο θάνατος είναι τιμή για όλους μας. Θαρσείτε και καρτερείτε, μια φορά κανείς πεθαίνει…», έγραφε στην οικογένειά του.

Απαγχονίστηκε στις 21 Σεπτεμβρίου 1921 σε ηλικία 32 χρονών. Η τελευταία του κραυγή πάνω στην αγχόνη προκαλεί ανατριχίλα. Φώναξε «Ζήτω η Ελλάς» πριν παραδώσει στον Δημιουργό του την ψυχή του, η οποία αναμένει σήμερα, από την Ορθόδοξη Εκκλησία, το στεφάνι της αγιοποίησής του, όπως του αξίζει, μαζί με όλες τις άλλες χιλιάδες ψυχές χριστιανών που μαρτύρησαν!

Ο Ψαθάς περιγράφει με χαρακτηριστικό τρόπο τον αντίκτυπο που είχε ο θάνατός του! «Η εκτέλεσή του όπως και των άλλων διαλεχτών Τραπεζουντίων, έκανε βαθύτατη αίσθηση ακόμα και στους Τούρκους της πόλης μας, σε τέτοιο σημείο μάλιστα, ώστε όταν ζητήθηκε απ’ τα δικαστήρια της Αμάσειας να σταλούν εκεί κι όσοι άλλοι είχαν εργαστεί για την ανεξαρτησία του Πόντου ή ήσαν απλώς ύποπτοι, οι τούρκικες αρχές απάντησαν: «Δεν έχομε εδώ άλλους επαναστάτας».

«Ο δημοσιογραφικός κόσμος στην Ελλάδα δεν έχει ήρωες» όπως ο Νίκος

Είναι σημαντικό να σημειωθεί, ότι όλα τα φύλλα της εφημερίδας «Εποχή» διέσωσε και μετέφερε στην Ελλάδα ο αδελφός του Νίκου Καπετανίδη, Κώστας. Σήμερα βρίσκονται στην κατοχή του Ιδρύματος «Παναγία Σουμελά».

«Ο Νίκος Καπετανίδης είναι η ιστορία του Πόντου. Είχε μία εφημερίδα, στην οποία αποκάλυπτε τα πάντα. Η μαρτυρία του μέσα από τις σελίδες της “Εποχής” είναι σημαντικότατη. Είναι η μόνη που έχει κάθε εβδομάδα φύλλα που αναφέρονται σε σφαγές και καταστροφές», αναφέρει στο Newpost ο Κώστας Καπετανίδης, εγγονός του αδελφού του Πόντιου δημοσιογράφου, ο οποίος είναι ο συγγραφέας του βιβλίου «Νίκος Καπετανίδης – ο ηρωικός δημοσιογράφος του Πόντου – Η γεντοκτονία μέσα από τη ζωή και τα άρθρα του», που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Ινφογνώμων. Σε αυτό εκτός από πολύ ενδιαφέροντα στοιχεία γύρω από τις δημοσιεύσεις της «Εποχής» παρουσιάζεται η επιβίωση της οικογένειας Καπετανίδη με τον ερχομό της στην Ελλάδα. Ο αδελφός του Νίκου, Κώστας έκανε τη δικιά του οικογένεια και παράλληλα ανέλαβε ένα ιερό χρέος, φροντίζοντας μάνα, χήρα αδελφή και νύφη (σ.σ. Της συζύγου του Νίκου).

Το πόσο σημαντικό είναι να τιμηθεί η μνήμη του Νίκου Καπετανίδη από την ελληνική δημοσιογραφία υπογραμμίζει ο δημοσιογράφος, Νίκος Ασλανίδης.

«Ο Καπετανίδης είναι ίσως ο μόνος Έλληνας δημοσιογράφος που θυσιάστηκε για τα πιστεύω του. Δεν έχουμε άλλον που να τον φυλάκισαν και να τον εκτέλεσαν για τις ιδέες του. Είναι δείγμα δημοσιογράφου που δεν φοβήθηκε να γράψει την αλήθεια. Ο δημοσιογραφικός κόσμος στην Ελλάδα δεν έχει ήρωες. Ο Καπετανίδης είναι ένας άγνωστος εθνομάρτυρας, τον οποίο κάλλιστα θα μπορούσαν να τιμήσουν οι Ενωσείς Συντακτών ως πρότυπο. Ο ανθρωπος αυτός είχε επίγνωση και συνείδηση του καθήκοντος», υποστηρίζει στο Newpost ο δημιουργός των ντοκιμαντέρ «Αληθινά Σενάρια», του βραβευμένου ντοκιμαντέρ «Η Μπάντα» και συγγραφέας του βιβλίου «Μάρτυρες».

Τον Μάρτιο του 2022 η Βουλή και η Πανελλήνια Ομοσπονδία Ενώσεων Συντακτών (ΠΟΕΣΥ) διοργάνωσαν εκδήλωση στο Μουσείο Ακρόπολης με αφορμή την ανακήρυξη της 21 Σεπτεμβρίου ως ημέρα αφιερωμένη στον Νίκο Καπετανίδη.

Εκατό χρόνια μετά τον θάνατό του, ο Νίκος δικαιώνεται. Θα υπάρξει άλλος Καπετανίδης; Αυτό είναι ένα μεγάλο ερώτημα που αιωρείται σε αυτούς τους χαλεπούς καιρούς, στους οποίους ζούμε τον φόβο του ξεσπάσματος ενός παγκοσμίου πολέμου που θα φέρει παρόμοιες ανακατατάξεις στην ανθρωπότητα.